Girift birçok kaynakta bir Ney çeşiti olarak tanımlanmaktadır.Ney ile benzer yönleri olsada,Girift'i, Ney'den ayıran çok önemli farklar vardır. Ney 'in dünyanın değişik coğrafyalarında kullanılmasına karşın,Girift sadece Anadoluya özgü bir üflemeli sazdır.
ÇEŞİTLİ AKORTLARDA AÇTIĞIM GİRİFTLER
(RESİMLERİ BÜYÜK GÖRMEK İÇİN ÜZERİNE TIKLAYIN)
Ney ile benzerliklerini ve farklarını anlatarak devam edelim.En büyük ortak özellik ikisininde aynı cins kamışlardan yapılmasıdır.Latince ismi Arundo Donax olan bu kamışların Ney yapımında 9,Girift yapımında ise 6 boğumlu olmasına dikkat edilir.Diğer bir ortak özellik olan "Başpare" kullanımının ise Girift'ten,Ney'e uyarlandığını tahmin ediyorum.Ülkemizden başka yerlerde Ney'in hala başparesiz üflenmesi bu tezimi desteklemektedir.İki sazında mevlevihanelerde kullanıldığı çok kaynakta geçiyor.Önceleri sadece Girift'te kullanılan başparenin olumlu etkilerini gören dervişler tarafından Ney'e uyarlanmış ve katkısı görülüp Ney'in değişmez parçası haline getirilmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Ney'de 6 adet ön yüzde bir tanesi arka tarafta olmak üzere hepsi eşit büyüklükte 7 delik bulunur.Arkadaki aşiran perdesinin yaklaşık 300 yıl kadar önce Nayi Osman dede tarafından açıldığı bilinmektedir. Girift'te ise 7 adedi ön yüzde,1 adet arka yüzde olmak üzere toplam 8 delik (perde) vardır.Bu deliklerin hepsi eşit büyüklükte değildir.İki sazda da Kaba rast'tan başlayan perde düzeni farklı şekilde devam eder.Her iki perde düzeninin makamlara göre sazlara avantajları ve dezavantajları vardır. Girift perdeleri aynen Ney'deki gibi kapatılır,ön yüzde ney'e göre fazladan açılan en alt delik,Griftzenin serçe parmağı ile kolayca kapatabilmesi bakımından, tutuş şekline göre sağ veya sol yana yakın açılır. Teorik olarak Ney ve Griftte transpoze yapılabilir fakat iki sazda da transpoze yapmak ustalık gerektirir.Bunun yerine transpoze edilmiş şekilde açılmış saz kullanmak daha kolay ve kullanışlıdır.Bu bakımdan sazların traspoze edilmiş örneklerinden oluşan Ney ailesi gibi bir Grift ailesi oluşturulabilir. Kız akordu ve daha büyük Giriftlere erişmek kolay olmadığı için Girift nısfıyelerini kullanmak gerekir.
AÇTIĞIM İLK GİRİFT
İlk Giriftlerimi 25 eylül 2007 tarihinde o zamanlar aktif olan http://www.neyforum.net/ adresinde paylaşılan, Kültür Bakanlığı Klasik Türk Musikisi Koro Şefi Neyzen Sayın Timuçin ÇEVİKOĞLU çizimlerinden yararlanarak yaptım.O çizimlerde sadece 2 ayrı akort ta Girift vardı. Ben ve iki arkadaş bu çizimlerden yararlanarak ilk Giriftlerimizi yaptık ve fotoğraflarını o günlerde aynı forumda paylaştık.Ayrıca Neyzen Timuçin ÇEVİKOĞLU yapımı Giriftlerin fotoğrafları da aynı forumda paylaşıldı. Çizimler makine parçalarının çizildiği 'TEKNİK RESİM' üslubuyla çizilmiş ayrıntılı çizimlerdi fakat bazı küçük hatalar vardı.Bunları düzelterek daha iyi yeni giriftler yaptım.Benim için çizimlerden çok Griftlerin perde düzenini öğrenmek önemliydi çünkü perdelerden alınacak doğru sesleri bildikten sonra perde yerlerini hesaplamak o kadar da zor değildi.
İLK İKİ GİRİFTİM
Daha sonra Neyzen İbrahim SAVAŞ ,yaptığım Griftleri benden istedi ve başka yerde örneği olmayan akortlarda yeni giriftler yapıp yapamayacağimı sordu.Böylelikle o zamana kadar pek önem vermediğim Girift sazı ile daha ciddi ilgilenmeye başladım.Kendime göre geliştirdiğim yöntemlerle sistemi kolaylaştırıp,1 hafta içerisinde istediği akortlarda 4 yeni Girift yapıp teslim ettim.
Şimdilik benim yaptıklarımdan başka dünyada benzerleri olmayan minik Giriftler. Evet ,Grift sazı şu sıralarda kullanım ve ses sahasının çok geniş olmaması sebebiyle Ney ile rekabet edemeyip biraz geri düşmüş olabilir. Bundan 15 yıl önce Ney sazı da,Girift kadar olmasada aynı şekilde unutulan bir saz değilmiydi? Günümüzde yeniden Girift kullanımı yaygın hale gelebilirmi?Bu enstrumanlara bakış açımıza göre değişir.Neyden başka saz üflemeyenler için ,perdelerdeki düzen değişikliği ve küçük parmak kullanımı yüzünden Girift cazip bir saz olmayabilir.Ama özellikle orkestralarda çalan multi enstrumantalistler için girift alternatif bir seçenek olabilir.Çünkü bu müzisyenler,yerine göre kaval,zurna,mey,kavala,sipsi gibi üflemeli sazları zaten kullanıyorlar,Girifti de uygun makamlarda işlerini kolaylaştırmak bakımından kullanabilirler. Böylelikle bizde sahnelerde,kayıtlarda yine Girift sesi duymaya başlıyabiliriz. (Kişisel denemelerimde özellikle "Nihavent" makamında Girift'in Ney'e göre çok daha kullanışlı olduğunu deneyip gördüm.)
TABLOYU DAHA BÜYÜK GÖRMEK İÇİN ÜZERİNE TIKLAYIN
GİRİFT YAPIMI HAKKINDA DÜŞÜNCELERİM.
2007 yılından beri Girift sazıyla ilgileniyorum. Bu konuyu çok araştırdım, çok mesafe aldım. İnternetten takip ettiğim kadarıyla
bu unutulmuş sazı tekrar musikimize kazandırmak amacıyla çalışan amatör ve
profesyonel anlamda uğraşan arkadaşlar var. Ukalalık olarak
değerlendirilmemesini umarak ve gerekçelerini belirterek düşüncelerimi paylaşacağım.
Girift iki oktav kadar ses sahasına sahip ve pest sesleri Ney’e göre çok daha güçlü bir sazdır.Dem seslerde Ney’e göre güçlü olmasına karşın, tiz seslerde Ney kadar kullanışlı değildir.Geleneğe göre, Ney 9 boğumlu kamıştan yapılır. Girift ise 6 boğumlu kamıştan yapılır.
Ney 9 boğumlu kamıştan yapılırken üç oktavdan fazla olan ses sahası içindeki tüm sesleri verecek şekilde yapılmalıdır. Aşırı çaplı kamışlarda tizler, ince çaplı kamışlarda dem sesler kayıp verir. İdeal kamış orta çaplı, et kalınlığı fazla olmayan ve boğum aralıkları orantılı kamışlardır.
Girift ise 6 boğumlu kamıştan yapılır. Kamışın et kalınlığı fazla olmamasına rağmen Ney’e göre çok daha çaplı kamışlar olmasına dikkat edilir. Amaç Giriftin, Ney’e göre üstün olduğu dem seslerin rahat çıkmasıdır. Girift ince kamıştan açılsa bile yapısı nedeniyle tiz sesler Ney'deki gibi verimli çıkmaz. Dem sesleri kaybetmemek için mutlaka et kalınlığı fazla olmayan çaplı kamışlar seçilmelidir.
Ney ve Girift perde düzenleri, perde delik sayıları ve kamış boğum sayıları arasındaki farklar dışında tamamen aynı yapıya sahip nefesli sazlardır. Ses çıkarma ve tutuş şekli de aynıdır. Giriftte en küçük parmakta kullanılır. Üfleme tekniği bakımından zamanla kazanılacak teknik özellikler ve nüanslar dışında başka fark yoktur.
Ney’i ve Girift’i olması gereken özellikleriyle anlattım, şimdi eleştirilerimi paylaşıyorum.
İnternetten, bazı Girift açan arkadaşların, ya uygun kamış bulamadıkları ya da eldeki çıkıntı kamışları değerlendirmek bakımından Girift açımına uygun olmayan kamışlardan Girift açtıklarını görüyorum. Adeta Ney açılan çapta kamışlardan ve boğum sayısına dikkat etmeden hatta boğum çizgisi üzerine bile delik açarak, baştan savma Giriftler açılıyor ve bu Giriftler müzisyenlere sunuluyor. Arkadaşların bunu Girift sazına hizmet etmek için özveriyle ve maddi bir beklentileri olmadan yaptıklarını biliyorum.
Ama farkında olmadan bu alelacele yapılan Giriftlerle, yeniden kazanılmaya çalışılan bu sazımıza fayda yerine zarar veriyorlar.
Yukarıda anlattım gibi Ney ve Girift birbirine yapısal olarak çok benzeyen sazlar. Ney kamışlarından yapılan Giriftlerin ton bakımından Ney’den hiç farkı kalmıyor.
Sadece klavyesi farklı, üstün olması gereken dem seslerden yoksun, üstelik tiz seslerde eksik adeta “kolu bacağı kırılmış” Giriftleri üfleyen Neyzenler, aradıklarını bulamıyor.
Giriftten alınıp takılan başpare ile sesi parlamış, güzelleşmiş yine sonradan açılan aşiran perdesi takviyesiyle güçlendirilmiş, ses sahası daha geniş ve Girifte göre icrası daha kolay olan Ney’e geri dönüyor.
Bana göre, geçmişte Giriftin unutulup musikimizden çıkmasına sebep olan bu yanlışlar aynen bugün de tekrarlanıyor. Müzisyenlerin Girifti tercih etmesi için ortada bir sebep kalmıyor.
Oysa dem sesleri Ney’e göre üstün ve Ney klavyesinde olmayan, Neyzenlerin zorlanarak çıkardığı, özel çaba gerektiren bazı perdeleri, delik açıp kapamayla kolayca verebilen Giriftin güçlü özelliklerinin öne çıkarılarak yapılması, kazandırılacak yeniliklerle güçlendirilmesi, bu enstrüman’a yönelen müzisyenleri heveslendirmesi gerekiyor.
Bir benzetme yaparsak.
Girift iki oktav kadar ses sahasına sahip ve pest sesleri Ney’e göre çok daha güçlü bir sazdır.Dem seslerde Ney’e göre güçlü olmasına karşın, tiz seslerde Ney kadar kullanışlı değildir.Geleneğe göre, Ney 9 boğumlu kamıştan yapılır. Girift ise 6 boğumlu kamıştan yapılır.
Ney 9 boğumlu kamıştan yapılırken üç oktavdan fazla olan ses sahası içindeki tüm sesleri verecek şekilde yapılmalıdır. Aşırı çaplı kamışlarda tizler, ince çaplı kamışlarda dem sesler kayıp verir. İdeal kamış orta çaplı, et kalınlığı fazla olmayan ve boğum aralıkları orantılı kamışlardır.
Girift ise 6 boğumlu kamıştan yapılır. Kamışın et kalınlığı fazla olmamasına rağmen Ney’e göre çok daha çaplı kamışlar olmasına dikkat edilir. Amaç Giriftin, Ney’e göre üstün olduğu dem seslerin rahat çıkmasıdır. Girift ince kamıştan açılsa bile yapısı nedeniyle tiz sesler Ney'deki gibi verimli çıkmaz. Dem sesleri kaybetmemek için mutlaka et kalınlığı fazla olmayan çaplı kamışlar seçilmelidir.
Ney ve Girift perde düzenleri, perde delik sayıları ve kamış boğum sayıları arasındaki farklar dışında tamamen aynı yapıya sahip nefesli sazlardır. Ses çıkarma ve tutuş şekli de aynıdır. Giriftte en küçük parmakta kullanılır. Üfleme tekniği bakımından zamanla kazanılacak teknik özellikler ve nüanslar dışında başka fark yoktur.
Ney’i ve Girift’i olması gereken özellikleriyle anlattım, şimdi eleştirilerimi paylaşıyorum.
İnternetten, bazı Girift açan arkadaşların, ya uygun kamış bulamadıkları ya da eldeki çıkıntı kamışları değerlendirmek bakımından Girift açımına uygun olmayan kamışlardan Girift açtıklarını görüyorum. Adeta Ney açılan çapta kamışlardan ve boğum sayısına dikkat etmeden hatta boğum çizgisi üzerine bile delik açarak, baştan savma Giriftler açılıyor ve bu Giriftler müzisyenlere sunuluyor. Arkadaşların bunu Girift sazına hizmet etmek için özveriyle ve maddi bir beklentileri olmadan yaptıklarını biliyorum.
Ama farkında olmadan bu alelacele yapılan Giriftlerle, yeniden kazanılmaya çalışılan bu sazımıza fayda yerine zarar veriyorlar.
Yukarıda anlattım gibi Ney ve Girift birbirine yapısal olarak çok benzeyen sazlar. Ney kamışlarından yapılan Giriftlerin ton bakımından Ney’den hiç farkı kalmıyor.
Sadece klavyesi farklı, üstün olması gereken dem seslerden yoksun, üstelik tiz seslerde eksik adeta “kolu bacağı kırılmış” Giriftleri üfleyen Neyzenler, aradıklarını bulamıyor.
Giriftten alınıp takılan başpare ile sesi parlamış, güzelleşmiş yine sonradan açılan aşiran perdesi takviyesiyle güçlendirilmiş, ses sahası daha geniş ve Girifte göre icrası daha kolay olan Ney’e geri dönüyor.
Bana göre, geçmişte Giriftin unutulup musikimizden çıkmasına sebep olan bu yanlışlar aynen bugün de tekrarlanıyor. Müzisyenlerin Girifti tercih etmesi için ortada bir sebep kalmıyor.
Oysa dem sesleri Ney’e göre üstün ve Ney klavyesinde olmayan, Neyzenlerin zorlanarak çıkardığı, özel çaba gerektiren bazı perdeleri, delik açıp kapamayla kolayca verebilen Giriftin güçlü özelliklerinin öne çıkarılarak yapılması, kazandırılacak yeniliklerle güçlendirilmesi, bu enstrüman’a yönelen müzisyenleri heveslendirmesi gerekiyor.
Bir benzetme yaparsak.
Ney güzel bir spor arabaysa, Girift 4x4 Jeep olmalıdır.
Kullanım amaçları bu örnekteki kadar belirgin olmalıdır.
Girift açmak isteyen arkadaşlarımı bu enstrümanı daha önemsemeye davet ediyorum. Çaplı fakat et kalınlığı çok fazla olmayan, uygun boğum sayısında ve itina ile açılmış Giriftler yapın. Yaptığınız Giriftler aynı akorttaki Ney ile yan yana konduğunda 10 metre öteden bile fark edilsin. Çaplı olacak diye “Kürek sapı” kıvamında, kamışın köke yakın aşırı etli kısımlarını kullanıp Giriftte aranan tonu kaybetmeyin. Ney için kesilen kamışların çıkıntılarını kullanmak yerine Girift için uygun güzel kamışlar arayın, bulup kesin.
Eğer açtığınız Girift aynı ahenkteki (akortta) 9 boğumlu kamıştan açılabilecek en kısa Ney’den daha kısa boyda değil ise yanlış yapıyorsunuz demektir. Girift uygun kamıştan yapılmış ise aynı akorttaki Neyden duruma göre 20 milimetreye kadar varan ölçüde daha kısa olmalıdır. Bu kısalık kamış çapının fazla olmasından dolayı Rast perdesini daha kısa mesafede yakalamaktan kaynaklanır. Sesin oluşumunu sağlayan fiziksel yapının gereğidir. Lütfen; Giriftlerinizi, Giriftzen Asım beyden günümüze kalan örneklere uygun açın. Kafanıza göre takılmayın. Geleneği bozmayın. Deneme amacıyla açtığınız yarım performanslı uyduruk Giriftleri müzisyenlere ücretsiz bile olsa vermeyin. Onlarda Girift hakkında olumsuz düşünceler oluşmasına sebep olmayın.
Müzelerde ve elde olan örneklerin kopyaları yerine, ney açkıcılığından kazandığınız deneyimleri yansıtarak daha iyi daha güçlü daha kullanışlı Giriftler yapın ki yeniden musikimize katılma aşamasına gelen bu sazımız yine Ney’e yenilip bir kenara atılmasın.
“Deneme amaçlı” yapacağınız Giriftler için uygun kamış bulamıyorsanız 7-8-9 boğumlu kamışlar yerine 4-5 boğumlu ama çaplı kamışlar kullanın ya da çaplı plastik borulardan yapın daha iyi sonuçlar alırsınız.
Yukarıda, yazdıklarım kişisel deneyimlerimden çıkarıp aktardıklarımdır. İşinize yaradıysa mutlu olurum. İçinizde “Ben bunları zaten biliyordum” diyen arkadaşlar varsa değerli zamanlarını aldığım için özür dilerim ama bildiklerini açtıkları Giriftlerde uygulayarak göstermelerini beklerim.
Yazdıklarıma katılmayan arkadaşların nedenlerini açıklayarak yapacakları eleştirilere açık olduğumu özellikle ve samimiyetle belirtirim.
Sevgiyle kalın.İlhan ÖDEN
Girift açmak isteyen arkadaşlarımı bu enstrümanı daha önemsemeye davet ediyorum. Çaplı fakat et kalınlığı çok fazla olmayan, uygun boğum sayısında ve itina ile açılmış Giriftler yapın. Yaptığınız Giriftler aynı akorttaki Ney ile yan yana konduğunda 10 metre öteden bile fark edilsin. Çaplı olacak diye “Kürek sapı” kıvamında, kamışın köke yakın aşırı etli kısımlarını kullanıp Giriftte aranan tonu kaybetmeyin. Ney için kesilen kamışların çıkıntılarını kullanmak yerine Girift için uygun güzel kamışlar arayın, bulup kesin.
Eğer açtığınız Girift aynı ahenkteki (akortta) 9 boğumlu kamıştan açılabilecek en kısa Ney’den daha kısa boyda değil ise yanlış yapıyorsunuz demektir. Girift uygun kamıştan yapılmış ise aynı akorttaki Neyden duruma göre 20 milimetreye kadar varan ölçüde daha kısa olmalıdır. Bu kısalık kamış çapının fazla olmasından dolayı Rast perdesini daha kısa mesafede yakalamaktan kaynaklanır. Sesin oluşumunu sağlayan fiziksel yapının gereğidir. Lütfen; Giriftlerinizi, Giriftzen Asım beyden günümüze kalan örneklere uygun açın. Kafanıza göre takılmayın. Geleneği bozmayın. Deneme amacıyla açtığınız yarım performanslı uyduruk Giriftleri müzisyenlere ücretsiz bile olsa vermeyin. Onlarda Girift hakkında olumsuz düşünceler oluşmasına sebep olmayın.
Müzelerde ve elde olan örneklerin kopyaları yerine, ney açkıcılığından kazandığınız deneyimleri yansıtarak daha iyi daha güçlü daha kullanışlı Giriftler yapın ki yeniden musikimize katılma aşamasına gelen bu sazımız yine Ney’e yenilip bir kenara atılmasın.
“Deneme amaçlı” yapacağınız Giriftler için uygun kamış bulamıyorsanız 7-8-9 boğumlu kamışlar yerine 4-5 boğumlu ama çaplı kamışlar kullanın ya da çaplı plastik borulardan yapın daha iyi sonuçlar alırsınız.
Yukarıda, yazdıklarım kişisel deneyimlerimden çıkarıp aktardıklarımdır. İşinize yaradıysa mutlu olurum. İçinizde “Ben bunları zaten biliyordum” diyen arkadaşlar varsa değerli zamanlarını aldığım için özür dilerim ama bildiklerini açtıkları Giriftlerde uygulayarak göstermelerini beklerim.
Yazdıklarıma katılmayan arkadaşların nedenlerini açıklayarak yapacakları eleştirilere açık olduğumu özellikle ve samimiyetle belirtirim.
Sevgiyle kalın.İlhan ÖDEN
GİRİFTLE İKİ ÖRNEK İCRA
İLETİŞİM
e-mail adresleri :
Telefon: (AVEA) 0 536 936 25 67
ADRES
Sümer Mah. 40 Sok. No: 21 09900 NAZİLLİ
